ملک زوزن را خواجه ای بود کريم النفس ، نيک محضر که همگنان را در مواجهه خدمت کردی ، و در غيبت نکويی گفتی. اتفاقا ازو حرکتی در نظر سلطان ناپسند آمد . مصادره فرمود و عقوبت کرد و سرهنگان ملک به سوابق نعمت او معترف بودند و به شکر آن مرتهن . در مدت توکيل او رفق و ملاطفت کردند ی و زجر و معافيت روا نداشتندی.

صلح با دشمن اگر خواهى هرگه كه تو را

در قفا عيب كند در نظرش تحسين كن

سخن آخر به دهان مى گذرد موذى را

سخنش تلخ نخواهى دهنش شيرين كن

آن چه مضمون خطاب ملک بود ا زعهدته بعضی بدر آمد و به بقيتی در زندان بماند . آورده اند که طکی از ملوک ناحی در خفيه پيامش فرستاد که ملوک آن طرف قدر چنان بزرگوار ندانستند و بی عزتی کردند . اگر رای عزيز فلان احسن الله خلاصه به جانب ما التفاتی کند در رعايت خاطرش هر چه تمامتر سعی کرده شود و اعيان اي« ملک به ديدار او مفتقرند و جواب اين حرف را منتظر . خواجه برين وقوف يافت و از خطر انديشيدن و در حال جوابی مختصر چنان که مصلحت ديد برقفای ورق نبشت و روان کرد. يکی از متعلقان واقف شد و ملک را اعلام کرد که فلان را که حبس فرمودی با ملوک نواحی مراسه دارد . ملک بهم برآمد و کشف اين خبر فرمود قاصد را بگرفت و رسالت بخواندند . نبشته بود که حسن ظن بزرگان بيش از فضيلت ماست و تشرطف قبولی که فرمودند بنده را امکان اجابت نيست بتحکم آنکه پرورده نعمت نعمت اين خاندان است وبه اندک مايه تغير با ولی نعمت بی وفايی نتوان کرد چنانکه گفته اند :

آن را كه به جاى تو است هر دم كرمى

عذرش بنه ار كند به عمرى ستمى

ملک را سيرت حق شناسی او پسند آمد و خلعت و نعمت بخشيد و عذر خواست که خطا کردم تو را بی جرم و خطا آزردن. گفت : ای خداوند بنده درين حالت مر خداوند را خطا نمی بيند. تقدير خداوند تعالی بود که مرين بنده را مکروهی برسد پس به دست تو اوليتر که سوابق نعمت برين بنده داری و ايادی منت و حکما گفته اند :

گر گزندت رسد ز خلق مرنج

كه نه راحت رسد ز خلق نه رنج

از خدا دان خلاف دشمن و دوست

كين دل هردو در تصرف اوست

گرچه تير از كمان همى گذرد

از كماندار بيند اهل خرد

باعرض سلام وخسته نباشید مدیرت وبلاگ زوزن سیتی اطلاع دوستان میرساند کسانی مایل ب  هم کاری با مدیریت و مجموعه دوستان در جهت معرفی  زوزن و آثار تاریخی زوزن ب ملت ایران هستند و در این راستا  دعوت ب همکاری از وبلاگ نویسان جوان و خلاق واهالی زوزن ب عمل می آورد کسانی که مایل ب هم کاری با ما هستن میتواند با تماس مدیرت وبلاگ  جهت همکاری اقدام کنن
باتشکر .مهدی و رضا خزائی زوزنی

همانطور که گفتیم این مسجد در 6۰ کیلومتری جنوب غربی شهر خواف ،در روستای زوزن واقع شده است . مسجد ملک زوزن از مساجد دو ایوانی به سبک خراسانی است و تاریخ بنا در کتیبه آجری  سمت چپ ایوان قبله مشهود می باشد که تاریخ ربیع الاول سال 615  هجری قمری در آن خوانده می شود . پلان بنا دو ایوانی است و ایوان ها  در جهات شرق و غرب ساخته شده اند . ایوان غربی در ابعاد بزرگ تر و دارای تزئیناتی با تلفیق آجر و کاشی  به رنگ های فیروزه ای  و با  طرح هندسی می باشد که در قاب بندی های بزرگ  آجری اجرا شده است . این ایوان فاقد طاق بوده و طاق  پایه های ایوان غربی آن فرو ریخته است . در طرفین این ایوان ستون هایی به جا مانده که نمایانگر وجود شبستانی در گذشته در این محل می باشد .ایوان دو طبقه بوده و در هر طرف دارای سه دهنه طاقدار است که ورودی به سمت شبستان ها محسوب می شده و طبقه دوم حالت غلام گردش دارد . زیر این ایوان آثار پنج پایه ستون مستطیل و چهار پایه ستون مدور دیده می شود . در دیواره داخل ایوان محل محراب وجود دارد که از محراب اولیه اثری وجود ندارد .
 در بالای محل محراب و در بخش پاطاق ، آثار تزئینات بسیار نفیسی از کاشی فیروزه ای و لاجوردی به زمینه آجر وجود دارد که در قاب های مستطیل و دایره ای اجرا شده اند و در وسط آن ها یک دایره  آجری با کتیبه ای از کاشی ملاحظه می شود . در قسمت چپ محل محراب ، ورودی راه پله به سمت بالا مشهود است .در سمت شمال این ایوان ( غربی )  محراب دیگری در جریان حفاری از زیر خاک خارج شد که احتمالاً مربوط به مسجد قبلی می باشد که در این محل وجود داشته است .
استنباط گروه با توجه به تزئینات و گچبری های این محراب  بر این است که این محراب در قرن ششم یا هفتم  ساخته شده و پس از ویرانی مسجد و این محراب ، مسجد جدیدی در دوره ایلخانان در این محل ساخته اند . محراب مزبور از گچ بوده و دارای کتیبه ای در حاشیه مستطیل شکل آن با زمینه آبی رنگ می باشد و در زیر آن نقوش اسلیمی و فرو رفتگی داخل محراب دیده می شود . در بالای فرورفتگی محراب ، کتیبه ای اجرا شده است و در قوس بالایی این فرو رفتگی نیز آثار کتیبه دیگری مشهود است .دو ستون نما در طرفین فرورفتگی دیده می شود که آسیب دیده اند . در بالای محراب نیز تزئینات اسلیمی در پیشانی اجرا شده که آسیب  دیده اند .
در بین دو ایوان فضای خالی دیده می شود که احتمالاً صحن مسجد بوده و  امروزه در آن اتاقکی جدید ساخته اند و کاشی های مربوط به مسجد و حفاری محل را در آن نگهداری می کنند و نگهبانان و کارگران مرمتگر بنا در آن استراحت می کنند . ایوان شرقی نیز به قرینه ایوان غربی و با ابعاد کوچکتر اجرا گردیده که در طرفین چپ و راست داخل آن طاق برای ورود به شبستان ها تعیبع شده که امروزه از شبستان های مزبور اثری باقی نیست . در بخش جلوی این ایوان از بیرون آثار تزئینات آجری با نقوش هندسی و کاشی های فیروزه ای دیده می شود و داخل ایوان نیز مقرنس آجری  با  تزئینات  کاشی  به طرح لوزی و به رنگ فیروزه ای اجرا شده است .
سفال هایی که در این مسجد به دست آمده دارای لعاب کاملاً ایلخانی و مشابه سفال ها و کاشی های سلطانیه می باشد . وجود این کاشی ها موید همان نظریه مطرح شده در مورد بنا می باشد .
دونالد ویلبر در صفحه 114 کتاب معماری ایران در عصر ایلخانی به این بنا اشاره کرده است و علی رغم این که از آن بازدید نکرده است ، در مورد این بنا می نویسد:«دیوارهای یک ایوان بزرگ و به علاوه بازمانده های خرابه یک ایوان دیگر می رساند که زمانی مسجدی بزرگ با تزئینات مجلل در آن جا وجود داشته است.در اطراف خرابه های این مسجد ، انبوه خاک و خشت شهری است به نام زوزن ، که از بین رفته ، ولی در زمان سابق یکی از سه مرکز عمده این ناحیه بوده است. آندره گدار که در سال 1940 از این محل دیدن کرده و نام آن را زازن ترجمه کرده است نقشه ای از آن و عکس هایی از تزئینات کاشی کاری و سفالی جالب آن و شرح بنا را برای اولین بار منتشر کرده است.گدار پس از ثبت تاریخ موجود که 616 هجری قمری برابر با 1219 میلادی می باشد ، اظهار عقیده می کند که نوع نقشه و خصوصیات تزئینی مسجد تقلیدی از ساختمان های قرن 12 میلادی استان خراسان است .
این مسجد در سال 615 هجری قمری  به دستور ابوالموید  ابوبکرعلی الزوزنی ملک زوزن دوران سلطنت علاالدین محمد خوارزمشاه بنیاد گردیده و تنها اثر معماری شهر زوزن است که پس از حمله مغول برجای مانده است . مسجد فعلی بر روی خرابه های مسجد قبلی احداث شده و پس از مرگ ملک زوزن با حمله مغول نیمه تمام مانده است .

فرماندار شهرستان خواف استان خراسان رضوی با اشاره به خسارت وارد شده در اثر زلزله صبح امروز به مسجد ۸۰۰ ساله ملک زوزن گفت: ستون ایوان شمالی مسجد ملک زوزن در اثر زلزله دچار خسارت شد.

عبدالعلی جغتایی، فرماندار شهرستان خواف استان خراسان رضوی از وارد شدن خسارت به مسجد ملک زوزن بر اثر زلزله پنج ریشتری ساعات اولین امروز خواف خبر داد و به خبرنگار شبستان گفت: مسجد ملک یکی از مساجد تاریخی استان بوده است که با قدمتی 800 ساله در آستانه ثبت جهانی بود و زلزله به این شهرستان ستون ایوان شمالی مسجد ملک زوزن را دچار خسارت کرد.

وی با اشاره به اینکه گزارش های اولیه کارشناسان نشان می دهد که به دلیل بزرگی زلزله خسارت های جزئی به این مسجد و دو مورد از آثار تاریخی این شهرستان وارد شده است، ادامه داد: ستاد بحران شهرستان خواف در همان ساعت اولیه زلزله در این شهرستان تشکیل شد و طبق گزارش های واصله تاکنون به جز خسارت های مالی جزئی خبری از خرابی شدید و یا تلفات جانی به خاطر زلزله در سطح شهرستان نبوده است.

وی افزود: زمین لرزه 5.4 ریشتری بامداد امروز که حدود ساعت 2و 30 دقیقه اتفاق افتاد دو پس لرزه شدید داشت که یکی 3.5 و دیگری 4 ریشتر بود و دهیاران، بخشداران و همچنین اعضای شوراهای شهر و روستایی خواف برای بررسی مناطق تحت پوشش خود اعزام شدند و در حال بررسی میزان دقیق خسارت های احتمالی هستند و طبق برآوردهای اولیه خسارت وارد شده به این مسجد و دو اثر تاریخی بیش از 300 میلیون ریال بوده است که پس از بررسی های دیگر میراث فرهنگی در راستای جبران خسارات وارد شده عمل می کند.

 وی ادامه داد: اثر تاریخی مسجد ملک زوزن نیز که در دشت خواف قرار دارد متعلق به قرن هفتم هجری است.

تاکنون در سطح شهر خواف 200 اثر تاریخی شناسایی شده که از این تعداد 89 اثر به ثبت ملی رسیده و تنها دو اثر کاندیدای ثبت جهانی هستند که شامل آسباد نشتیفان و مسجد ملک زوزن است.

عملیات بازسازی مسجد ملک زوزن به زودی آغاز می شود

سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان خواف با اشاره به آغاز بازسازی مسجدملک زوزن در آینده نزدیک گفت: میزان خسارات وارده به این مسجد بر اثر زلزله ۱۰۰ میلیون تومان برآورد شده است.

علی محمدی، سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان خواف استان خراسان رضوی با اشاره به میزان خسارات وارد شده به مسجد ملک زوزن این شهرستان در اثر زلزله به خبرنگار شبستان گفت: این مسجد در زلزله اخیر حدود 15درصد آسیب دید.

وی افزود: خوشبختانه آسیب دیدگی این مسجد جدی نبوده و با تخصیص اعتبارات لازم به زودی بازسازی اساسی مسجد و بناهای آسیب دیده آغاز می شود ضمن اینکه بازسازی مقدماتی آن از چند روز گذشته آغاز شده است.

وی میزان آسیب دیدگی مسجد ملک زوزن را جزئی دانست و گفت: میزیان آسیب دیدگی این مسجد بین 10 تا 15 درصد است و باید مرمت و بازسازی آن مورد توجه قرار گیرد چرا که این مسجد با قدمت 800 ساله یکی از آثار تاریخی کشور محسوب می شود.

محمدی با اشاره به اینکه میزان خسارات وارد شده به این مسجد در مرحله اول توسط کار شناسان حدود 100 میلیون تومان اعلام شد و تصریح کرد: این مبلغ تامین اعتبار شده و به زودی عملیات بازسازی این مسجد تاریخی پس از  انجام مراحل مقدماتی آغاز می شود.

اثر تاریخی مسجد ملک زوزن که در دشت خواف قرار دارد متعلق به قرن هفتم هجری است که با قدمتی 800 ساله در آستانه ثبت جهانی است و زلزله به این شهرستان ستون ایوان شمالی مسجد ملک زوزن را دچار خسارت کرد.
پایان پیام/